Clara Viebig

Clara Viebig

Zdjęcie z 1890
Data i miejsce urodzenia	17 lipca 1860 Trewir
Data i miejsce śmierci	31 lipca 1952 Berlin
Zawód, zajęcie	dziennikarka, powieściopisarka

Clara Viebig (ur. 17 lipca 1860 w Trewirze, zm. 31 lipca 1952 w Berlinie) – pisarka niemiecka, wybitna przedstawicielka prozy realistycznej.

Stosunki rodzinne

Urodziła się jako córka Ernsta Viebiga, starszego radcy stanu, i jego żony Klary. Rodzina Viebigów pochodziła z Poznania. W 1868 roku ojciec został wiceprezydentem rejencji Düsseldorf w prowincji reńskiej i przeniósł się wraz z rodziną do Düsseldorfu.

W 1896 wyszła za mąż w Berlinie za żydowskiego wydawcę Friedricha (Fritza) Theodora Cohna (alias Egona Fleischela), współwłaściciela Berliner Verlagsbuchhandlung Fleischel & Co. (po roku 1901 wydawnictwo to nosiło nazwę Berliner Verlagsbuchhandlung Fontane & Co.). Urodziła syna, Ernsta Viebiga, pierwotnie Ernsta Cohna (1897–1959), który był znanym kompozytorem i dyrygentem. Rodzina Cohnów mieszkała w Berlinie-Zehlendorfie i reprezentowała typową rodzinę inteligencką, należącą do klasy średniej. W 1921 roku Friedrich Cohn, który był jedynym właścicielem wydawnictwa Egon Fleischel & Co. od 1906 roku, w wyniku inflacji zmuszony był sprzedać je Deutsche Verlags-Anstalt.

Edukacja

Clara Viebig pobierała nauki w zakresie szkoły średniej w Düsseldorfie, który uważała za swoje miasto rodzinne. Po śmierci ojca (1880) Clara przeniosła się z matką do Berlina. Tam Clara Viebig rozpoczęła studia wokalne w stołecznej Akademii Muzycznej, które ukończyła w 1883. W trakcie studiów utrzymywała się z prywatnych lekcji. Czytała jednocześnie dzieła powieściopisarzy francuskich, zwłaszcza Emila Zoli. Uważa się, że Germinal Zoli miał zasadnicze znaczenie dla rozwoju jej własnej twórczości literackiej.

Początki twórczości

Mając 34 lata (1894) zadebiutowała jako dojrzała już autorka w codziennej gazecie berlińskiej „Volkszeitung”. Małżeństwo z Friedrichem Theodorem Cohnem, wydawcą niemieckim pochodzenia żydowskiego, pozwoliło jej poświęcić się w pełni pisarstwu. Dzięki pomocy męża opublikowała prawie wszystkie swoje prace literackie. Podczas I wojny światowej Clara Viebig wykazywała w swych publikacjach postawę patriotyczną. Publikowała liczne artykuły o treści patriotycznej w gazetach i czasopismach niemieckich.

Twórczość literacka

Utwory Clary Viebig odznaczają się świetnym ujęciem zarówno środowiska wiejskiego, jak i wielkomiejskiego. Bohaterowie jej powieści są zróżnicowanymi osobowościami o barwnych i żywych charakterach. W swojej powieści Śpiąca armia (niem. Das schlafende Heer) wydanej w 1904 opisała kolonizację Prowincji Poznańskiej, gdzie Polacy, zgodnie z kanonami Ostmarkenliteratur zostali opisani jako niejolalni i pozbawieni kultury, zdaniem autorki stanowili zagrożenie dla Cesarstwa Niemieckiego, i wymagali asymilacji oraz represji, by ich kontrolować. Tworzyła powieści o męskiej sile realistycznego opisu i mistrzowskich charakterystykach postaci, zwłaszcza kobiet z drobnomieszczaństwa i ludu.

Podróże

W latach 1898–1933 Viebig często podróżowała samodzielnie lub wraz z mężem do różnych zakątków świata. Odwiedziła m.in. Bazyleę, Hagę, Luksemburg, Nowy Jork, Paryż, Petersburg i Wiedeń. Impresje z podróży publikowała w prasie codziennej.

Czasy nazistowskie

Po dojściu nazistów do władzy w 1933 roku Clara Viebig ograniczyła swoją działalność literacką, głównie z powodu prześladowania pary małżonków za „zdradę rasową”. Przez kilka lat, dopóki żył jej mąż (zmarł w 1936 roku), nie pozwolono jej wstąpić do Izby Piśmiennictwa Rzeszy (niem. Reichsschrifttumskammer), co nie pozwalało na publikację. Jej syn, Ernst Viebig, bardzo obiecujący kompozytor, musiał w 1934 roku jako Halbjude (pół-Żyd) uciekać do Brazylii, dokąd udała się także Clara po śmierci męża. Po trzymiesięcznym pobycie u syna, zdecydowała się wrócić do Niemiec. Wcześniej wstąpiła do Izby Piśmiennictwa Rzeszy, dzięki czemu w latach 1939–1940 wznowiono jej trzy volkistowskie powieści, popularne wśród nazistów. W 1940 roku, w dniu jej 80. urodzin, Reichsschrifttumskammer (Izba Piśmiennictwa Rzeszy) złożyła jej najgorętsze gratulacje w imieniu „wszystkich osób zajmujących się literaturą niemiecką”, za co jubilatka podziękowała w odpowiedzi podpisanej Heil Hitler.

W latach 1941–1946 mieszkała z długoletnią gospodynią, prowadzącą jej dom, Marią Holzbauer w Międzylesiu na ziemi kłodzkiej w Sudetach, dokąd przeniosła się z obawy przed nalotami i kolejnymi bombardowaniami Berlina. Tak zrobił też m.in. berliński malarz prof. Arnold Busch, mieszkaniec Sokołówki koło Polanicy-Zdroju i wielu innych.

Ostatnie lata życia

W 1946 roku po zakończeniu II wojny światowej 86-letnia Clara Viebig powróciła do Berlina, gdzie, chora i zubożała, przebywała do końca życia. Swoje ostatnie miejsce spoczynku znalazła – zgodnie z własną wolą – w Düsseldorfie na Cmentarzu Północnym. Pochowano ją w grobie rodzinnym obok ojca.

Radni miasta Düsseldorf jeszcze za życia pisarki nazwali jedną z głównych arterii miasta imieniem Clary Viebig. W dzielnicy Drezna Löbtau także jednej z ulic nadano imię Clary Viebig (po roku 1960).

Najważniejsze dzieła literackie

• Barbara Holzer (1897)
• Kinder der Eifel (1897)
• Rheinlandstöchter (1898)
• Es lebe die Kunst (1899)
• Das Weiberdorf (1900)
• Die Wacht am Rhein (1902)
• Das schlafende Heer (Śpiąca armia, 1904)
• Der Kampf um den Mann (1905)
• Einer Mutter Sohn (1906)
• Absolvo te! (1907)
• Töchter der Hekuba (1917)
• Menschen und Straßen (1923)
• Die Passion (1925)
• Die mit den tausend Kinderm (1929)
• Charlotte von Weiß (1930)
• Insel der Hoffnung (1933)
• Der Vielgeliebte und die Vielgehaßte (1935)

Bibliografia

• Wielka Ilustrowana Encyklopedia Gutenberga
• Wielka Encyklopedia Powszechna PWN (1962–1969)